Podgorizacija Crne Gore

Crna Gora: Zaposleni, prosečne zarade i fond isplaćenih zarada u 2011. godini

Pošto svakog meseca analiziram prostorno koncentrisanje ekonomije u Srbiji u Beogradu i Novom Sadu, zapali su mi za oko slični podaci u Crnoj Gori. Interesantno bi bilo istražiti relativan rast i Sarajeva, Skoplja i Zagreba u odnosu na ostatak ekonomije, dok za Ljubljanu sumnjam da se tako nešto desilo, a i ako jeste u najmanjem obimu. Zašto? Jer je slovenačka ekonomija izvozno orijentisana za razliku od ostalih BJR, pa nije pod dejstvom uvozno-birokratske centrifuge. U međuvremenu, od kada sam ovo pisao do objavljivanja proverio sam i Sloveniju (biće narednih dana i taj prilog) i nisam u pravu, pošto je Ljubljana „neoštećena“ krizom, dok ju je u celini platio ostatak Slovenije. Faktori koji su do toga doveli su slični (stabilna zaposlenost u upravi, zdravstvu, obrazovanju…).

U 2011. godini Crna Gora je zabeležila izuzetno dobre ekonomske rezultate. Oni su „izuzetno dobri“ u relativnom smislu, jer su pozitivni u odnosu na intenzitet negativnosti u drugim zemljama.

Prosečan broj zaposlenih lica povećan je za 0,8% a u decembru (162.450 lica) bio je za 3% veći u odnosu na isti mesec 2010. godine. Najveći relativni rast imao je sektor nekretnina (14,4%) i finansija (6,6%).

Od 21 opštine pet opština je u 2011. godini imalo rast broja zaposlenih lica, i to Podgorica (+5,3), Danilovgrad (+4,8%), Budva (+4,4%), Plužine (+4,1%), i Ulcinj (+2,1%).

U prethodnih pet godina Podgorica je zabeležila impresivan rast broja zaposlenih lica od 28,3%, sa 53.103 na 68.135 lica. Udeo u ukupnoj zaposlenosti Podgorice u Crnoj Gori povećan je sa 35,2% u 2006. godini na 41,8% u prošloj godini.

Razlog za ovako veliki rast udela Podgorice u ukupnoj zaposlenosti treba tražiti u promeni zaposlenosti po delatnostima: smanjen je broj zaposlenih u prerađivačkoj industriji (sa 26.065 na 15.320), rudarstvu (sa 4.159 na 2.029), dok je povećan u trgovini (sa 29.602 na 37.546), nekretninama (sa 5.905 na 10.598) i u državnoj upravi (sa 10.345 na 19.208). Rast u broju zaposlenih u državnoj upravi verovatno je posledica uključivanja vojske i policije u statistike 2007. godine.

Od 2006. godine broj zaposlenih lica povećan je u 7 a smanjen u 14 opština.

Prosečne neto zarade su u Crnoj Gori povećane za 71,6% u evrima. Razlog zašto mi prosečna zarada ništa ne govori leži upravo u činjenici da je Podgorica imala podprosečan rast neto zarade, a pri tome rast broja zaposlenih te je fond zarada najviše povećan. Suprotan primer su Žabljak i Cetinje, gde je ostvaren najbrži rast zarada, ali su imale podprosečan rast fonda isplaćenih zarada.

S obzirom na prosečan rast prosečne zarade u Podgorici, udeo u ukupnom fondu isplaćenih zarada povećan je slično kao i udeo u ukupnoj zaposlenosti: sa 39,2% u 2006. na 44,3% u 2011. godini.

Poigravanje sa ovim podacima nužno me dovodi do poređenja sa Srbijom. Kada se uzme indikator isplaćenih zarada po stanovniku dolazimo do većih prostornih razlika u Crnoj Gori nego u Srbiji: Podgorica imam 5,5 puta više isplaćenih zarada po stanovniku, dok Novi Sad ima 4,1 puta više isplaćenih zarada od Topličkog okruga (ima 11 puta veće plate po stanovniku od Opova, ali je ovo poljoprivredno-intenzivna opština, te bi korekcijom za prihode od poljoprivrede razlika bila bitno manja).

Kad već ulazim u poređenja, napravih poređenje srpskih okruga i crnogorskih opština, na osnovu primanja od zarada po glavi stanovnika. Bitno drugačija slika bi se dobila kada bi se uključili i podaci o primanjima od penzija po stanovniku, i od poljoprivrede. Za penzije imam podatke sa kraja 2008. godine, po kojima što je neka opština ili okrug siromašnija, to veći relativni značaj dobijaju penzije, i razlike u stepenu razvijenosti se smanjuju. Isto važi i za poljoprivredu, ali podataka nemam.

„Budva na pjenu od mora“ istrčava na vrh liste, iznad Podgorice koja je za 14,8% iznad Novog Sada, a 19,4% iznad Beograda. Od pjene udaljeni Šavnik, Andrijevica i Plav su ispod ranga najsiromašnijih okruga u Srbiji.

Velike regionalne razlike u razvijenosti, u Srbiji i Crnoj Gori, formiraju dva procesa: selidbe iz siromašnih crnogorskih opština ka Beogradu i Novom Sadu (osim u Podgoricu), kao što i veliki broj srbijanaca sezonski radi leti na Jadranu.

Crna Gora ima premalen broj stanovnika da bi se delila u regione. Ipak, radu evropskog poređenja podelio sam je na Severnu, iznad Podgorice i Nikšića i Južnu. Pretpostavimo da plate po stanovniku aproksimiranu nivo BDP-a po stanovniku. Šta se dobija ovakvom podelom? U Severnoj Crnoj Gori živi 178 hiljada stanovnika sa upola manjim primanjima od prosečnih, a u Južnoj 442 hiljade sa 19,5% većim prihodima. Kada se 41% evropskog proseka Crne Gore primeni na ove procente dobija se 49% evropskog proseka Juga i 20,5% Severa. Podgorica bi bez ostalih opština bila na 63% prosečne razvijenosti Evrope, iznad Beograda a ispod Novog Sada. Korektan obračun udela Podgorica u BDP-u Crne Gore doveo bi do 70% proseka EU, iznad Novog Sada. Nasuprot Podgorici, Sever Crne Gore je razvijeniji samo od 4 regiona u Turskoj.

Ovo bi bilo sve u vezi sa naslovom, a sledi uobičajeno očitavanje statističkih podataka.

Ukupan broj zaposlenih u pravnim licima izneo je 162.450 i smanjen je za 262 lica u odnosu na novembar, dok je u odnosu na decembar 2010. godine povećan za 4.771 lice. Rast broja zaposlenih je bio najveći u trgovini, nekretninama i građevinarstvu, dok je smanjenje bilo najveće u prerađivačkoj industriji.

Prosečna zarada u decembru bila je 484 evra i bila je manja za 6% u odnosu na decembar 2010. godine, ali je zato prosečna zarada u 2011. godini iznela 489 evra i povećana je za 1% u odnosu na 2010. godinu. Prosečan rast potrošačkih cena u 2011. godini u Crnoj Gori bio je 3,3% (prosek 2011. u odnosu na prosek 2010), te su realne plate smanjene za 2,2%.

Fond isplaćenih zarada u decembru je izneo 78,6 miliona evra i bio je isti kao u novembru, dok je smanjen za 3,2% u odnosu na decembar 2010. godine.

U 2011. godini je fond isplaćenih neto zarada izneo 946,6 miliona evra i povećan je za 1,9% u odnosu na 2010. godinu. Najveći rast fonda isplaćenih zarada imao je sektor nekretnina i poslovnih usluga (+12%), a iza njega su bili javna uprava (+9,4%), trgovina (+8,5%), i proizvodnja električne energije (+7,7%).

Broj nezaposlenih lica izneo je 30.552 u decembru i smanjen je za 1.554 lica, što je smanjenje od 4,8% u odnosu na decembar 2010. godine.