Solarni Protekcionizam i Srbija

Prije par dana, u diskusiji na poslu argumentovao  sam da sam poprilično impresioniran činjenicom, da su za sada Amerikanci odupreli iskušenju da fiskalnu poziciju i trgovinski deficit “popravljaju” uspostavljanjem carina ili tarifa na uvoznu robu. No, već sledećeg dana moja impresioniranost se  raspršila viješću da je američka administracija preliminarno uspostavila tarife na uvoz kineskih solarnih ploča.

Amerika i američka politika malo koga na svijetu ostavljaju ravnodušnim. Stavovi u odnosu na Ameriku su diljem svijeta uglavnom polarizovani te je uobičajena pojava da se U.S of A  doživljava ili kao velika dominantna globalna sila koja prevashodno gleda i štiti svoje interese, ali koja suštinski pokušava biti “dobra” mada ponekad kao slon u porcelanskoj radnji,  ili se doživljava kao imperija zla, skoro pa vođena samim Darth Vader-om iz Zvjezdanih Ratova.

Ova dva polarna kraja su pretjerano pojednostavljenje zemlje koja nikad gotovo ni u čemu nije bila monolitna. Amerika osim što je “melting pot” rasa i nacija je također kompleksan “melting pot”ideja, stavova o vođenju politike, ekonomije, odnosa sa ostatkom svijeta…

Američke odluke, doticala se, gotovo, bilo čega, moguće je interpretirati iz ideološki obojenih perspektiva, u skladu sa gore pomenutim varijacijama. Međutim mi želimo da izbjegnemo takav ugao posmatrnja, zanima nas isključivo ekonomski argument koji pokušava objasniti razloge za uvođenje tarifa na kineske solarne ploče, i potencijalna relevantnost po Srbiju. 

Američka administracija pravda svoju odluku time da se radi o anti-dampinčkoj mjeri. Po američkoj administracija kineski proizvođači imaju nefer kompetativnu prednost. Ova prednost je realizovana zbog  stimulativih mjera kineske vlade industriji,  koja se manifestuju kroz alokaciju resursa (subvencionisana zemlja, energija I drugi inputi u proizvodnim procesima), kreditima koji su mnogo jeftiniji nego ekvilibrijumske kamate.

Zbog čega je ovo bitno po Srbiju?

Prije par godina napisao sam par članaka na sada nefunkcionalnoj ekonomija.org, koje nažalost nisam sačuvao, u kojima sam diskutovao o razlozima za visoke maloprodajne cijene u srpskim trgovinama, sa posebnim osvrtom na cijene  prehrambenih proizvode. U tim člancima sam rekao da uobičajena percepcija u Srbiji da monopolistička pozicija trgovinskih lanaca je razlog za visoke cijene prehrambenih proizvoda je vjerovatno pogrešna. Ovakvo viđenje problematike je suviše generičko, površno pa ako hoćete i “lijeno” te da razumjevanje pravih razloga zahtjeva ozbiljniju i dublju analizu.  Ono što je sasvim očigledno je da je zadnjih godina došlo do evroizacije srpke privrede, a u  tom procesu srpske maloprodajne cene su se rapidno nivelisale sa EU nivoima cena.

 Paralelno ovom procesu doslo je do liberalizacije tržišta. Barijere za uvoznu robu su otklonjene ali pri tome nije vođeno računa o disproporcionalnosti između subvencija koji primaju EU i domaći poljoprivredni proizvođači. Zbog većeg nivoa subvencija koje primaju zapadni i EU poljoprivrednici, postoji mogućnost da EU prehrambeni proizvodi su često konkurentniji na domaćem tržištu od domaćih proizvoda. Kao dokaz ovoj hipotezi naveo sam primjer cijena poljoprivrednih proizvoda na pijacama gdje domaći poljoprivredni proizvodi, nuđeni direktno od samog proizvođača bez bilo kakve participacije posrednika ugrađenih u pijačne cijene, su veće nego ekvivalentna uvozna roba prodavana u supermarketima. Osim što imaju manje subvencije, domaći poljoprivrednici su izloženi i kašnjenju isplate već dogovorenih subvencija, što u režimu nestabilnog dinara stvara dodatni rizik od nivoa kursne liste.

Konačni rezultat je da Srbija uvozi robu koju bi objektivno trebala i mogla da jeftinije i kvalitetnije proizvede, nego uvozni ekvivalenti,  ali je tržište poremećeno prisustvom disperzije u subvencijama kao i prisustvom robe sumnjive kvalitete koja često po bagatelnim cijenama završava na cjenovno izuzetno elastičnim istočnoevropskim tržištima.

Vodeći s američkim primjerom, Srbija bi u najmanju ruku trebala da izanalizira i ustanovi da li razlika u nivou subvencija stvara EU poljoprivrednim proizvođačima komperativnu prednost te da ako prednost postoji razmotri o njenoj eliminaciji na fer način.