ORGANSKA PROIZVODNјA: Šansa za male proizvođače!

• Organska proizvodnja u Srbiji organizovano је pokrenuтa maja 2009. godine.  Osnovana je pod imenom ,,Serbia Organika“ i od tada sve više malih, sitnih proizvođača, u Srbiji počinje da se bavi ovom proizvodnjom. Na poečtku se proizvodnjom bavilo 108 proizvođača na površini od 2.400 hektara. Od tada površine su uvećane za devet puta. Sad se proizvdonjom bavi 6.300 domaćinstava, na površini većoj od 21.000 hektara. Počeo je intenzivan razvoj organske proizvdonje ali i prerađivačke industrije. Izvoz je dostigao 30 miliona evra u 2019. godini. Samo u 2018. godini površine su povećane za 10,4 odsto.

Najviše se gaji voće i to organske maline, jabuke, zatim žita, industgirjsko i krmno bilјke. Kada je organska ratarstva proizvodnja u pitanju, najzastuplјenija je pšenica, kukuruz, suncokret i soja, ističe prof dr Snežana Olјača, profesor Poljorpviredngo fakutleta u Zemunu.  Najmanje je zastuplјena proizvodnja organskog povrća i to svega 1,15 odsto. Ovo su podaci s kraja 2019. godine. U njima nisu obuhvaćene površine korišćene za sakuplјanje organskog samoniklog jagodastog voća, pečuraka i lekovitog bilјa, jer u Srbiji ne postoji zvanična metodologija na osnovu koje se može dobiti relevantan podaak o površini na kojoj se dobija sakuplјanje organskih divlјih binih vrsta iz prirodnih staništa. Treba pomenuti i sistem grupne proizvodnje,a to je model koji je uspešno zastuplјen u Srbiji koji generiše najveći broj organskih proizvođača (preko 90 odsto). Preduzeća koja su organizatori proizvodnje i nosioci sertifikata su proizvodno orijetnisana ka proizvodnji jagodastog i ostalog voća i okrenuta ka izvozu. Geografski su dominantnio zastuplјeni u južnom, centralnom i zapadnom delu Srbije.

Prema propisima za organsku proizvodnju u Srbiji period konverzije zavisi od toga šta proizvođač namerava da gaji: dve godine pre setve za jednogodišnje useve (uklјučujući i višegodišnje krmne bilјke i pašnjake) i tri godine za višegodišnje zasade pre prve berbe. Na zahtev proizvođača koji je zaklјučio ugovor sa ovlašćenom kontrolnom organizacijom i nakon obavlјene prve kontrole, dužina trajanja perioda konverzije može se skratiti uz, dostavlјanje potrebnih dokaza, ali se može i produžiti na predlog sertifikacione organizacije. Što se tiče novčanih ulaganja to zavisi od više faktora: vrste proizvodnje, nivoa razvoja i obezbeđenosti potrebnih uslova na samom gazdinstvu. Pre ovoga, sam proizvođač treba da postavi sebi pitanje da li je njegovo gazdinstvo pogodno za organsku pproizvodnju i da li ima tržište za svoje proizvode.

Proizvođači koji su uklјučeni u organsku bilјnu proizvodnju  mogu u 2021. godini da ostvare podstcije uvećane za 400 odsto u odnosu na subvencije za konvencionalnu proizvodnju, a to je po 26.000 dinara po hektaru. Maksimalni iznos podsticaja koji korisnik može da ostvari je 520.000 dinara. Stočari koji se bave organskom proizvodnjom imaju 40 odsto uvećane subvencije u odnosu na konvencijalne uzgajivače.Međutim, evidentne su odredđene prepreke u ovom sektoru koje onemogućavaju pojedinim stočarima ostvarenje podsticaja za određene kategorije životinja. Organski proizvođači imaju pravo na refundiranje dela troškova za kontrolu i sertifikaciju umanjenog za iznos sredstava na ime poreza na dodatu vrednost, u iznos od 50 odsto, odnosno 65 odsto za područja sa otežanim uslovima rada u polјoprivredi, tvrdi Goran Đaković, savetnik u Ministarstvu polјoprivrede Vlade Srbije.

Najveći deo sertifikovanih organskih proizvoda, proizvedenih u Srbiji se izvozi, i što je najbolјe, izvoz stalno raste. Prema podacima Uprave za carinu u 2019. godini iz Srbije je izvezeno 13.284 tone  organskih proizvoda u vrednosti od 29,75 miliona evra. Od toga voće i proizvodi od voća čine 28,7 miliona evra. U poređenju sa prethdonom godinom, ukupna vrednost izvoza uvećana je ta oko 2,3 miliona evra. Najviše se izvozilo u zemlјe EU, pre svega, Nemačku, a potom Holandiju, Italiju , Francusku, Polјsku i SAD.

U publikaciji Evropske komisije o perspetkivama za tržište i prihodima od polјoporivrede za period 2019. – 2030. godine očekuje se da će se povećanje potražnje za organskom hranom se ubrzati. Najveći izvozni potencijal imaju voće i to bobičasto (prerađeno i sveže), ratarske kulture (ulјarice, povrće, žita), lekovite i aroamtične bilјke (gajena i sakuplјena u prirodi) glјive, stočna hrana (kukuruz, soja i detelina).

Trend je da se sve više manjih proizvođača uklјučuje u preradu viška svoje sirovine što im omogućava kontinuirani prihod posebno u sezoni kada nemaju sveže proizvode za tržište. Često se prave razni džemovi, sokovi i slično. Ali, i pored uspešne prpoizvodnje i dobrog plasmana, prerada organske maline, kupine i ostalog jagodičastog voća nije na zadovolјavajućem nivou u našoj zemlјi i trebalo bi da bude viši. Treba obratiti pažnju na pakovanje i ambalažu jer one ne naglašavaju prednosti proizvoda. Kada je u pitanju prerada najviše rezultata je zabeleženo u preradi mlečnih proizvoda u Vojvodini, zatim ratarskih kultura kao što su ulјa i namazi od ulјarica, brašna i ostali mlinski proizvodi, a solidan stepen prerade se postiže i u organskom povrtarstvu u regionu Vojvodine.

                                                                                                                B. Gulan