Макроекономија Економске анализе, Србија, окружење, и међународна економија
Obzirom na aktuelna dešavanja sa dobijanjem datuma za pristupne pregovore Srbije i EU, dobro je u cilju sagledavanja svih relevatnih činjenica ukazati na kretanje osnovnih makroekonomskih veličina odredjenih zemalja koje su u prethodnih 10 godina postale članice EU. Ovaj analitički rad se bazira na analozi sledećih zemalja:
- Estonija, Poljska, Češka, Slovačka, Slovenija, Madjarska, Litvanija (sve članice od 2004 godine
- Bugarska i Rumunija (članice od 2007 godine)
Kretanje osnovnih makrekonomksih agregata pomenutih zemalja:
Izvor: Wordbank.org/data/indikators/
Osnovne karakteristike svih zemalja su pre svega enormni rast dugova (spoljneg i unutrašnjeg) privatnog sekora (privrede i stanovništva), koji u svim zemljama značajno prevazilazi rast GDP (u tekućim dolarima), naročito kod Rumunije i Bugarske. Ništaq bolja situacija nije kod Poljske i Litvanije. Učešće domaćih kredita u GDP je preko polovine kod najvećeg broja zemalja. Kamatne stope na godišnjem nivou kod analizirane grupe zemalja su:
- Poljska 8,47%
- Madjarska 8,34%
- Slovenija 5,82%
- Češka 5,72%
- Bugarska 10,63%
- Rumunija 12,12%
- Estonija 6,12%
- Litvanija 5,72%
Rastući stok bankarskih kredita uz ove uslove finansiranja uslovljavaju da veliki deo društvenog proizvoda odlazi na otplatu kamata čime se privreda i stanovništvo u vleikoj meri lišava investicionog potencijala.
Sve zemlje (izuzev Litvanije) imaju direktnu korelaciju rasta domaćih kredita i GDP i to sa kašnjemem do 3-6 meseci (što je u skladu sa ekonomskim zakonitostima). Takodje se beleži eksplozivan rast spoljneg i unutrašnjeg zaduživanja od datuma ulaska u EU.
U sledećoj tabeli (u postu je objedinjena sa drugim tabelama) je data makreokonomska ravnoteža/neravnoteža kao deficit/suficit bilansa tekućih transakcija:
Sve zemlje (osim Češke i delimično Slovačke) pored velike zaduženosti imaju i manje ili više izraženu spoljnoekonomksu neravnotežu kao rezultat većeg uvoza robe i usluga od izvoza. Takodje sve zemlje su (kao rezultat priliva i nesterilizacije efekata SDI) imale i izraženu apresijaciju valute (primer Rumunije) koja je takodje dalje produkovala neravnotežu.
Kretanje budžetskog deficita/suficita analizirane grupe zemalja
Izvor: Isto, (za 2012 godinu: www.cia.gov/library)
Izraženi budžetski deficiti kod ove grupe zemalja su naročito izraženi od datuma prijema u EU. Jedino je Estonija odolela kumuliranju deficita od 2004 godine ali je kod nje deficit izražen u 2012 godini ali ne značajno, 2,4% što ne upućuje na izraženu i problematičnu budžetsku neravnotežu).
Kakav se zaključak nameće:
Enormni rast spoljneg duga i neravnoteže kako budžetske i spoljnoekonomske preti da za dugo ove zemlje ostavi u recesionim i kriznim stanjima. Veliki deo ovih zemalja će u narednom periodu kao rezultata kumuliranja dugova i troškova kamata biti izopšetno iz investicione aktivnosti i verovatno jedini način će biti priliv SDI kao akumulacije za razvoj. Kumuliranje dugova i kreditna insolventnost može dovesti do onemogućavanja privrednog rasta, stagnacije tražnje i daljeg osiromašenja privatnog i javnog sektora. Šta Srbija iz toga može zaključiti? prvo i osnovno, da ne postoji ni minimalni kapacitet za pristupanje jer kada bi se u skorom periodu pristupilo EU, kapacitet zaduživanja Srbije (trenutno preko 6% GDP je budžetski deficit) bi onemogućio svaku smislenu aktivnost uključenja. Za 10-15 godina…videćemo (moramo povratiti ekonomsku ranvotežu da bi ponovo ušli u
stanje izraženih neravnoteža, koju takodje moramo ispravljati). Težak put, mnogo teži od dobijanja datuma…