Vitalni događaji u 2012. godini i osvrt na promenu broja stanovnika po opštinama 1948-2012

Prema podacima RZS-a u 2012. godini je na teritoriji Republike Srbije, bez Kosova i Metohije, rođeno 67.257 beba dok je umrlo 102.400 lica, te je ostvaren negativan priraštaj stanovništva od 35.143 lica. Podaci ne uključuju i spoljne migracije. U odnosu na 2011. godinu broj rođenih je povećan za 1.659, broj umrlih je smanjen za 535, te je negativan prirodni priraštaj smanjen za 2.194 lica. Ovo bi bio dobar pokazatelj da od demografskih kretanja u 2012 godini nije bila gora samo 2011. godina: broj rođene dece u 2012. godini je najmanji od, verovatno, kraja 19. veka, ne računajući 2012. godinu, dok je negativni priraštaj bio veći samo u 2011. godini i u godinama dva svetska rata.

Kada unosimo vremensku dimenziju interesantno je uporediti broj stanovnika u 2012. godini sa prvim posleratnim popisom iz 1948. godine.

Broj stanovnika Srbije, bez KiM, povećan je za 24,2%, sa 5,8 na 7,2 miliona. U Vojvodini je broj stanovnika povećan za 17,2%, u Beogradu za 162,5%, dok je u Centralnoj Srbiji bez Beograda smanjen za 10,6%. Kada se posmatraju podaci po okruzima, gde su Novi Sad i Niš izdvojeni od svog okruženja zbog različite dinamike, 10 okruga i tri najveća grada imali su rast broja stanovnika, dok je 14 okruga smanjilo broj stanovnika. Najveće smanjenje imao jePirotski (za 43%), zatim Toplički (ta 35,9%), Nišavski bez Niša (za 34,4%), Zaječarski (31,8%), Braničevski (-26,3%), Severno-banatski (-22,6%), Zlatiborski (-15,4%) i Srednje-banatski (-15%). Broj stanovnika smanjen je na površini od 43,6 hiljada kvadratnih kilometara, a povećan je na površini od 33,8 hiljada kilometara.

Statistički proseci više stvari sakrivaju nego što otkrivaju pa se mnogo lošija slika dobija kada se spustimo na nivo opština i gradova. Broj stanovnika je, od prvog posleratnog popisa, povećan u 45 opština, a smanjen je u 102. U ovih 45, koje zauzimaju 29,4 hiljada kvadratnih kilometara, što je 38% ukupne površine, broj stanovnika je povećan sa 2.786.868 lica na 5.057.935 lica. U ostalih 102 opštine, koje se prostiru na 48 hiljada kvadratnih kilometara, broj stanovnika je smanjen sa 3.007.988 lica na 2.141.139 lica. Najveći rast broja stanovnika, nakon tri najveća urbana područja imali su Novi Pazar (+129,7%), Stara Pazova
(+114,8%), Kragujevac (+109,8%), Temerin (+85,5%), Smederevo (+80,8%) i Pančevo (+73,3%). Najveće smanjenje broja stanovnika imali su Crna Trava (-88,2%), Gadžin Han (-68,9%), Babušnica (-68%), Trgovište (-67,5%), Medveđa (-67,3%), i
Rekovac (-61,6%). Veći pad od 50% imali su još i Knić, Blace, Ražanj, Malo Crniće, Žitište, Nova Crnja, Svrljig, Dimitrovgrad, Žabari, Bosilevgrad i Bela Palanka.

No, vratimo se na lepše podatke o povećanju broja rođenih beba. Beograd, Novi Sad i još 17 okruga imalo je rast broja rođene dece, dok su Niš i 7 okruga imali smanjenje broja rođenih. Najveći rast broja rođenih imali su Beograd (za 624), Sremski okrug (za 230), Zlatiborski (178), Severno-bački (134), Južno-banatski (121), Mačvanski (107), Rasinski (106), Moravički (106), i Kolubarski (98). Najveće smanjenja broja rođenih imali su Šumadijski (za 120), i Braničevski (za 112).

Posmatrano na nivou gradova i opština, rast broja rođenih imalo je 100 opština za 2.790 lica, dok je smanjenje broja rođenih imalo 45 opština za 1.134 lica (razlika za 3 lica je greška u ukucavanju podataka). Najveći rast broja rođenih, nakon Beograda, imali su Subotica (za 117), Loznica (99), Čačak (92), Sremska Mitrovica (78), Smederevo (76), Novi Sad (71), Inđija (69), Valjevo (57), Sjenica (54), Jagodina (53) i Pančevo (51). Najveće smanjenje broja rođenih imali su Kragujevac (za 140), Požarevac (za 123), Paraćin (94), Smederevska Palanka (62), Titel (55), Bujanovac (54), i Kanjiža (51).

Tekst ćemo završiti morbidnim pokazateljem odnosa broja kovčega na jednu kolevku. U Srbiji je prošle godine bilo 52% više umrlih od rođenih, u tome u Vojvodini za 53% više, u Beogradu za 13% više, a u Centralnoj Srbiji bez Beograda za 75% više.
Među okruzima jedino je Raški imao više rođenih od umlih za 2%, dok je Zaječarski okrug imao 3 puta više umrlih od rođenih, a više od 2 puta umrlih od rođenih imali su još Nišavski bez Niša (2,99), Pirotski (2,78), Braničevski (2,61), Borski (2,48), Toplički (2,22), Zapadno-bački (2,19), Pomoravski (2,1) i Jablanički (2 puta više umrlih). Više rođenih, uz Novi Sad i par beogradskih
opština, imali su Tutin, Novi Pazar, Sjenica i Preševo. Preko dva puta više umrlih od rođenih imalo je 75 opština (na teritoriji od 35.616 kvadratnih kilometara), a u tome je u 13 opština bilo 4 i više puta umrlih od rođenih i to su: Crna Trava (11,5), Rekovac (5,7), Gadžin Han (5,1), Žagubica (4,9), Ražanj (4,9), Svrljig (4,5), Boljevac (4,4), Babušnica (4,4), Kučevo (4,3), Žabari
(4,3), Dimitrovgrad (4,1), Blace (4) i Negotin (4).

Ubrzanje negativnih tendencija u kretanju odnosa broja rođenih i umrlih može se proceniti na osnovu prosečne starosti stanovništva po opštinama i udela žena u fertilnom dobu u ukupnom stanovništvu, a na osnovu podataka iz popisa stanovništva iz 2012. godine. Na osnovu tih i takvih podataka moglo bi se i izračunati koliko je potrebno državnih podsticaja kako bi se povećao broj rođene dece u malim urbanim sredinama i u selima.