Макроекономија Економске анализе, Србија, окружење, и међународна економија
Podaci koji su prikazani su iz Statističkog godišnjaka Jugoslavije za 1982. godinu, stranice 470-471. Prva tabela predstavlja ove podatke preračunate u američke dolare (po kursu od 41,823 dinara za dolar). Druga prikazuje društveni proizvod po stanovniku, koliko je koja proizvodna delatnost doprinosila ukupnom društvenom proizvodu po principu materijalnih delatnosti. Treća tabela prikazuje udele BJR u formiranju ukupnog društvenog proizvoda po delatnostima. Četvrta prikazuje strukture društvenog proizvoda po republikama i KiM.
Relativan odnos podataka iz 1981. godine o ukupnom društvenom proizvodu prema bruto domaćem proizvodu iz 2011. godine opisan je u prethodnom tekstu. Ovde sa bavimo tadašnjim apsolutnim i relativnim vrednostima, a u narednom tekstu ćemo
uporediti podatke iz 1981. godine sa podacima iz 2011. godine za Srbiju, Sloveniju, Hrvatsku i BiH.
Prva tabela prikazuje vrednosti društvenog proizvoda po delatnostima i oblastima ekonomskih aktivnosti. Srbija je imala najveći udeo u ukupnom društvenom proizvodu, a pojedinačne oblasti u kojima su različite BJR imale najveće udele obeležene su u trećoj tabeli. Na formiranje pojedinačnih društvenih proizvoda značajan uticaj su vršile relativne cene proizvoda. Ukoliko su one bile, iz socijalnih ili drugih razloga, regulisane, onda su određene delatnosti imale potcenjen ili precenjen društveni proizvod, što je i danas slučaj, u skladu sa politikom regulisanja određenih cena i visinom carinske zaštite. Na primer, ukoliko je električna energija posmatrana kao instrument socijalne politike, onda je njen udeo u ukupnom društvenom proizvodu industrije i rudarstva bio relativno mali (6,3% za SFRJ). Visok nivo carinske zaštite i strategija supstitucije uvoza su omogućavali mnoštvu industrijskih grana da postigne veće cene na domaćem tržištu u odnosu na cenovno nekonkurentnu uvoznu robu. To je čuvena tadašnja priča o disparitetima cena gde je Srbija hranila Sloveniju, a ona je ostatku SFRJ isporučivala industrijske proizvode koji su bili manje kvalitetni od uvoznih, ali značajno jeftiniji.
Realni devizni kurs je mera odnosa relativnih cena u jednoj zemlji u odnosu na međunarodne. U periodu od prve naftne krize do 1979. godine SFRJ je imala eksplozivan rast spoljnog duga, koji je praćen i realnim jačanjem tadašnjeg dinara, te je društven proizvod povećan sa 28 milijardi dolara u 1975. godini na 60,8 milijardi dolara u 1979. godini, da bi se u 1980 smanjio na 53,1 milijardi, i 52,5 milijarde u 1981. godini. Proces smanjivanja društvenog proizvoda, kroz ubrzavanje inflacije i hiperinflaciju u 1989. godini, okončan je naglom aprecijacijom kursa u 1990. godini. „Zlatno doba Ante Markovića“ pamtimo ne po zlatu od koga je bilo sačinjeno, već usled mraka koji mu je prethodio, i koji je nakon njega nastupio.
Druga tabela prikazuje doprinos svih delatnosti formiranju ukupnog društvenog proizvoda. U Sloveniji je on bio 4.284 dolara, te je ona bila najrazvijenija u većini delatnosti, te ćemo samo nabrojati delatnosti po republikama, gde to nije bio slučaj. Slovenija je u svim delatnostima bila natprosečno razvijena, izuzev u poljoprivredi. Iako je u poljoprivredi bila ispod prosečnog društvenog proizvoda po stanovniku, ipak je bila treća po razvijenosti, nakon Srbije i Hrvatske (Makedonija je tada u poljoprivredi bila uporediva sa Slovenijom, a sada?). U proizvodnji električnih mašina i aparata (226,8 dolara po stanovniku)
i metaloprerađivačkoj delatnosti (222,7 dolara) u Sloveniji je stvaran gotovo identičan društveni proizvod kao i u poljoprivredi (224,5 dolara po stanovniku).
Bosna i Hercegovina je bila najrazvijenija samo u preradi uglja, proizvodnji rude gvožđa.
Crna Gora je bila najrazvijenija u proizvodnji ruda obojenih metala, proizvodnji obojenih metala, u pomorskom saobraćaju, i u privatnom sektoru u građevinarstvu.
Makedonija je bila najrazvijenija u proizvodnji nemetalnih minerala, proizvodnji i preradi duvana, i u privatnom sektoru u trgovini.
Srbija je imala najrazvijeniji sektor individualne svojine koji se stvarao 356 dolara po stanovniku, a što je najvećim delom bilo posledica najrazvijenijeg individualnog sektora u poljoprivredi koji je stvarao 298 dolara po stanovniku. I društveni sektor poljoprivrede bio je najrazvijeniji u Srbiji, te je stvarao 130 dolara po stanovniku. Srbija nema more, te je bila najrazvijenija u rečnom i jezerskom saobraćaju, vazdušnom saobraćaju i gradskom saobraćaju.
Hrvatska je bila najrazvijenija u: proizvodnji nafte i zemnog gasa, brodogradnji, proizvodnji kamena i peska, poljoprivrednim uslugama, ribarstvu, vodoprivredi, niskogradnji i hidrogradnji, društvenom sektoru saobraćaja, cevovodnom transportu, pretovarnim uslugama, i u ugostiteljstvu i turizmu.
U svim ostalim delatnostima Slovenija je imala najveći društveni proizvod po stanovniku. Srbija je, zbog broja stanovnika, imala najveći udeo u društvenom proizvodu SFRJ, od 35,4%, pa je imala i najveći udeo u ukupnom društvenom proizvodu kod većine privrednih delatnosti, te ćemo nabrojati delatnosti kod kojih to nije bio slučaj.
Bosna i Hercegovina je imala najveći društveni proizvod u: proizvodnji uglja, preradi uglja, proizvodnji rude gvožđa, crnoj metalurgiji, proizvodnji nemetalnih minerala, i proizvodnji rezane građe i ploča.
Makedonija je imala najveći društveni proizvod u: proizvodnji i preradi duvana i u privatnom sektoru trgovine.
Slovenija je imala najveći udeo u: proizvodnji električnih mašina i aparata, proizvodnji finalnih proizvoda od drveta i proizvodnji kože i krzna.
Hrvatska je imala najveći udeo u: brodogradnji, proizvodnji kamena i peska, proizvodnji kožne obuće i galanterije, ribarstvu, šumarstvu, vodoprivredi, građevinarstvu, saobraćaju , ugostiteljstvu i turizmu i u zanatstvu.
Poslednja tabela prikazuje strukture društvenog proizvoda republika i KiM. Ove strukturne procente trebalo bi podeliti sa 1,15 do 1,2 kako bi bili uporedivi sa sadašnjim udelima u bruto domaćem proizvodu, jer on danas uključuje i državnu upravu,
zdravstvo i obrazovanje i druge neproizvodne usluge.
Slovenija je imala najveći udeo društvenog sektora u formiranju društvenog proizvoda, a KiM najveći udeo sektora individualne svojine (20%), usled velikog udela individualne poljoprivredne proizvodnje (16,2%) u formiranju ukupnog društvenog
proizvoda. Slovenija je takođe imala i najveći udeo industrije i rudarstva (46,8%) u formiranju društvenog proizvoda, dok je najmanji imala Crna Gora (30,1%), koja je imala najveći udeo kod građevinarstva (14,7%), saobraćaja i veza (11,9%), trgovine (21,3%) i ugostiteljstva i turizma (5,9%). Pošto se radi o strukturnim procentima sve BJR su u više različitih oblasti imale najveće ili najmanje udele, te zadovoljstvo njihovog otkrivanja ostavljam čitaocu.
