POLJOPRIVREDA KAO RAZVOJNA ŠANSA – MIT ILI STVARNOST

Već decenijama političari i kreatori ekonomske politike u Srbiji kao mantru ponavljaju uvek istu priču, poljoprivreda je strateška grana, velika razvojna šansa, neiskorišćeni potencijali u izvozu i poboljšanju spoljnotrgovinskog bilansa i sl. Od ’’demokratskih promena 2000 godine do danas ne postoji ni jedan resor koji je promenio više ministrara nego resor poljoprivrede. I svi ministri ponavljaju istu priču, bez bilo kakvih opipljivih rezultata. Subvencije poljoprivedi su godinama ispod zakonskog minimuma, daleko ispod potrebnog i dovoljnog nivoa. Detaljniji rad istog autora o poljoprivredi Srbije od 1976-2017 može se videti na ovom sajtu od 18.02.2018 godine.

Pažnja u ovom radu se posvećuje osnovnim povrtarskim kuluturama koje se takođe istuču kao velika razvojna šansa poljoprivrede obzirom na karakteristike zemljišta i klime u Srbiji koji pogoduju razvoju ove vrste biljne proizvodnje, U narednim tabelama su prikazani podaci o proizvodnji osnovnih povrtarskih kulutra, prinosima i požnjevenim površinama gde se može videti da su ove priče političara samo pusti snovi.  U jednom radu na istom sajtu sam istakao da je bruto dodata vrednost u proizvodnji povrća u poseku 10-12 put veća nego u proizvodnji žitarica. S druge strane povrtarska proizvodnja se može zasnovati na malim posedima uz veliki procenat samozapošljvanja.

Ali, ipak zvanična statistika daje sasvim druačije i na žalost poražavajuće podatke.

Naime, na bazi podataka Statističkog godišnjaka Republike Srbije iz 1981 godine i podataka o povrtarskim kulturama od 2017-2019 vide se sledeći ni malo ohrabrujući podaci.

Analizirani su:

• Krompir;
• Crni luk;
• Beli luk;
• Pradajz;
• Paprika;
• Kupus;
• Pasulj;

Belog luka nema u statistici do 1980 godine tako da nije analiziran, kao što u tekućem periodu nisu analizirane dinje i lubenice.

Analiza osnovnih kultura:

Krompir:

Ukupna proizvedena količina u 2019 je manja nego 1975 godine i pored značajnog napretka genetskih potencijala rodnosti ove povrtarske kulture koja jedoprinela povećanju prinosa za preko 2 puta po jedinici površine ali su površine smanjene za preko tri puta.

Pasulj;

Esencijalna životna namirnica gde je Srbija u 2019 imala ukupnu proizvodnju preko 6 puta manju nego 1980 godine. Veliki deo potreba za ovom namirnicom Srbija uvozi, prosečan prinos po hektaru je manji nego 40 godina kasnije. Namirnica koja je odhranila generacije stanovnika Srbije i vojsku sada je praktično uvozno zavisna. Ovde je takođe bitno istaći da se pre 40 godina pasulj sejao kao medju usev po kukuruzu jer nije bilo toliku upotreba hemije već se korov otklanjao mehaničkim putem, kopanjem.

Grašak;

U proizvodnji ove namirnice smo u 2019 bili uspešniji preko 2 puta nego 1980 uz smanjenje zasejanih površina i prinosom četiri puta većoj nego 1980 godine.

Ostale kulture:

• Crnog luka imamo manju proizvodnju za 9 puta nego 40 godina ranije, uz isti prinos po jedinici;
• Paradajza imamo 2,5 puta manje nego 40 godina ranije uz isti prinos po jedinici površine
• Paprika, manje ubrane koliline za preko 50% u odnosu na 1980 godinu
• Kupus, manje proizvodnje za preko 100 hiljada tona nego 1980 godine uz veći prinos po jedinici za 70%, manje zasejanih površina za oko 4 puta nego četrdeset godina ranije

Pregled ukupne potrošnje po godinama stanovništva bez industrijske prerade

Izvor: Anketa o potrošnji domaćinstava 2019, RZS,

Treba istaći sledeće:

Ove osnovne povrtarske kulture naročito  kpompir, paradajz, paprika i luk u značajnim količinama se koriste i u indusrijskoj preradi.

Na bazi izevednih podataka mogu se izvući sledeći zaključci:

• Srbija je uvozno zavisna  kod pasulja i to oko polovine ukupne potrošnje bez industrijske prerade;
• Preko trećine ukupne potrošnje svežeg paradajza se uvozi, što je  oko četvrtine ukupne domaće proizvodnje;
• Srbija uveze čak i 32 hiljade tona krompira uglavnom u svežem stanju i to kao mladi vansezonski proizvod.