OBRAZOVNA STRUKTURA KAO FAKTOR NEJEDNAKOSTI DOHOTKA

Autor ovih redova je u nekoliko nastavaka na ovom portalu podrobno pisao o razmerama nejednakosti u raspodeli dohotka na primeru izabranih zemalja i njihove komparacije sa Srbijom. Konstatovano je da Srbija ima najveće razmere nejednakosti u raspodeli dohotka izmedju decila od preko 30.

Ovaj racio raspodele dohotka Srbije 10/1 (deseti u odnosu na prvi decil) u odnosu na zemlje EU u 2016 dovoljno govori o ovom problemu.  Pojedini autori koji se podrobnije bave analizama nejednakosti govore o različitim uzrocima ove pojave, pre svega razvijenosti privrede i radnog odnosno poreskog zakonodavstva kao osnovnog, stručnih kvalifikacija zaposlenih i  sl.

U narednim izlaganjima autor ovih redova će pokušati da ove uzroke podrobnije analizira i elaborira. Poći će se prvo od strukture zaposlenih prema stručnoj spremi kao bitnom elementu ukupne cene rada. Uporedjeni su podaci za Srbiju i izabrane zemlje. Prema statisitci Medjunarodne organizacije rada rada (ILO) prezentirani su podaci za sve zemlje članice ove organizacije.

Analizirane su sledeće zemlje:

ü  Srbija;

ü  Slovačka;

ü  Slovenija;

ü  Švedska;

ü  Švajcarska;

ü  Belorusija;

ü  Hrvatska;

ü  Albanija;

ü  Bugarska;

ü  Kanada;

ü  Paragvaj;

ü  Peru;

ü  Portugal;

ü  Rumunija i

Nemačka

Kvalifikovanоst radne snage je prezentovana kao: Niže od osnovnog obrazovanja, osnovno obrazovanje, Srednja škola, Visoko kvalifikovani radnici, više i visoko obrazovanje. Prezentovani su podaci o ukupnom broju radnika i njihovom procentualnom učešću. Starosne grupe su date prema kategorizaciji Medjunarodne organizacije rada. Pažnju treba usmeriti na kategoriju od 15-64 godine i na ukupan broj zaposlenih od 15 naviše.

Srbija je u grupi zemalja sa najvećim učešćem nekvalifikovane radne snage u ukupnoj zaposlenosti. Nalazi se u grupi zemalja u kojoj su Albanija, Peru i Paragvaj. Takodje i relativno mali udeo zaposlenih sa višim kvalifikacijama govori o ekstenzivnoj privredi i modelu ekonomske politike usmerene na razvoj. Razvijene zemlje imaju visoko učešće kvalifikovane i visokostručne radne snage. Ključ je pre svega u procentu učešća radne snage sa srednjom spremom.

U narednoj tabeli su prezentirani podaci o strukturi zaposlene radne snage prema stepenu kvalifikacije u 2017 godini, a prema podacima Nacionalne službe za zapošljavanje.

Izvor: Bilteni NSZ po mesecima u 2017 godini

U 2017 od ukupno zaposlenih 268.527 radnika sa evidencije NSZ preko 1/3 su radnici sa I i II stepenom kvalifikacija, odnosno sa završenom osnovvnom školom ili sa sturčnim osposbljavanjem u trajanju od 1 godine. Njaveći broj zaposlenih (trećina) je sa trećim stečenom stručne spreme, srednjom školom u trogodišnjem trajanju ili neformalnim obrazovanjem u trajanju od 960 sati. Prema tome, srednje, više i visoko obrazovanje u ukupnoj strukturi zapsolenih učestvuju sa nešto manje od 1/3.

Evidnetno je da podsticaj zapošljavanju sproveden u prethodnom periodu mora da se menja, da država mora promeniti politiku i da podsticaje daje u glavnom poslovima koji zahtevaju viši nivo stručne spreme. Davanje subvencija stancima koji zapošljavjau uglavnom slabije kvlaifikovanu radnu snagu sa dodatnim obukama uslovljava je i cena rada takvih radnika jako niska. U prethodnim radovima su prezicno dati nivoi dohodaka gde je naznaleno da preko 60% nosilaca dohodaka ima ispod prosečni statistički prosek neto zarada u Srbiji u 2016 i 2017 godini.

Kvalifikacije se u NOKS[1]-u svrstavaju u osam (8) nivoa i četiri (4) podnivoa:

1) prvi nivo (nivo 1), koji se stiče završavanjem osnovnog obrazovanja i vaspitanja, osnovnog obrazovanja odraslih, osnovnog muzičkog, odnosno osnovnog baletskog obrazovanja i vaspitanja;

2) drugi nivo (nivo 2), koji se stiče stručnim osposobljavanjem, u trajanju do jedne godine, obrazovanjem za rad u trajanju do dve godine, odnosno neformalnim obrazovanjem odraslih u trajanju od 120-360 sati obuke. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 1 NOKS-a;

3) treći nivo (nivo 3), koji se stiče završavanjem srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju, odnosno neformalnim obrazovanjem odraslih u trajanju od najmanje 960 sati obuke. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 1 NOKS-a;

4) četvrti nivo (nivo 4), koji se stiče završavanjem srednjeg obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju (stručno, umetničko, odnosno gimnazijsko). Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 1 NOKS-a;

5) peti nivo (nivo 5), koji se stiče završavanjem majstorskog, odnosno specijalističkog obrazovanja u trajanju od dve, odnosno jedne godine i neformalnim obrazovanjem odraslih u trajanju od najmanje šest meseci. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 3, odnosno nivo 4 NOKS-a, a za sticanje kroz neformalno obrazovanje odraslih prethodno stečen nivo 4 NOKS-a;

6) šesti nivo, podnivo jedan (nivo 6.1), koji se stiče završavanjem osnovnih akademskih studija (u daljem tekstu: OAS) obima od najmanje 180 ESPB bodova, odnosno osnovnih strukovnih studija (u daljem tekstu: OSS) obima od 180 ESPB bodova. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 4 NOKS-a i položena opšta, stručna odnosno umetnička matura, u skladu sa zakonima koji uređuju srednje obrazovanje i vaspitanje i visoko obrazovanje;

7) šesti nivo, podnivo dva (nivo 6.2), koji se stiče završavanjem OAS obima od najmanje 240 ESPB bodova, odnosno specijalističkih strukovnih studija obima od najmanje 60 ESPB bodova. Uslov za sticanje ovog nivoa je prethodno stečen nivo 4 NOKS i položena opšta, stručna odnosno umetnička matura, u skladu sa zakonima koji uređuju srednje obrazovanje i vaspitanje i visoko obrazovanje, odnosno nivo 6.1 (OSS obima 180 ESPB bodova);

8) sedmi nivo, podnivo jedan (nivo 7.1), koji se stiče završavanjem integrisanih akademskih studija obima od 300 do 360 ESPB bodova, master akademskih studija (u daljem tekstu: MAS) obima od najmanje 60 ESPB bodova, uz prethodno ostvarene OAS obima 240 ESPB, MAS obima od najmanje 120 ESPB (uz prethodno ostvarene OAS obima 180 ESPB), odnosno master strukovnih studija obima od najmanje 120 ESPB bodova (uz prethodno ostvarene OSS obima 180 ESPB bodova);

9) sedmi nivo, podnivo dva (nivo 7.2), koji se stiče završavanjem specijalističkih akademskih studija obima od najmanje 60 ESPB bodova (uz prethodno ostvarene master akademske studije);

10) osmi nivo (nivo 8), koji se stiče završavanjem doktorskih studija obima 180 ESPB bodova (uz prethodno završene integrisane akademske, odnosno master akademske studije).

 

Broj i struktura nezaposlenih u decembru 2017 godine

Izvor:Bilten NSZ, decembar 2017

Srbija ima nažalost i 181 nezaposlenog doktora nauka, 710 magistara i čak 55.595 sa visokom stručnom spremom diplomskih akademskih studija.