Макроекономија Економске анализе, Србија, окружење, и међународна економија
Obzirom na odredjeni protek vremena, kao i činjenicu da konačni rezultati poslovanja srpske privrede nisu bili poznati do kraja septembra, osmelio sam se da sredinom novembra ukratko sa aspekta kratkororčne finansijske pozicije analiziram privredu Srbije. Baza podataka za analizu su zbirini završni računi srpske privrede (bilans stanja i bilans uspeha) u direktnim izveštajima, kao i bilans novčanih tokova u izvedenom izveštaju koju po indirekntom metodu računa autor.
Pre svega, sa stanovišta finansijske pozicije, bitno je sagledati i analizirati pozicije bilansa stanja. Obzrom da bilans stanja ima rok trajanja koliko traje i samo preduzeće, ili privredni subjekt kako je lakše, a da bilans uspeha prikazuje finanansijsko poslovanje privrede za godinu dana i da se njegov rezultat na kraju godine prenosi u pasivu bilansa stanja kao nerasporedjna dobit ili gubitak, nalgasak će biit na bilansu stanja privrede. U fokus analize u 2016. ulazi 97,453 privredna subjekta ili oko 3.000 više nego 2015. godine. Ovaj podatak sam po sebi ne govori mnogo, jer prema analitičkim podacima do 2015. koje poseduje autor, može se govoriti o tome da je oko 20,000 privrednih subjekata potpuno neaktino, a da je još oko 15,000 subjekata delimično aktivno. Svi privredni subjekti su zaposlili za 45.457 radnika više nego u 2015 godini ili oko 6% ukupnog smanjenja nezaposlenih. Ukupan broj zaposleninih na kraju 2016. je bio 1.036.057 radnika u privrednim subjektima.
Analiza likvidnosti.
Ovde se pre svega misli na tzv. reducirani racio likvidnosti koji obuhvata likvidna sredsta u odnos sa kratkoročnim obavezama. Opšta likvidnost nije poželjna, jer uključuje zalihe a finansijska nauka obuhvata i tzv. ’’gvozdene’’ ili trajne zalihe čiji novo trajno ostaje vezan za kompaniju i da govoto ima status stalnih sredstava. Takodje ne uzimaju se i tzv. Aktivna vremenska razgraničenja (unapred plaćeni troškovi i sl.) zbog činjenice da ovi troškovi u krajnjoj liniji su u okviru tzv. ’’medjufazne potrošnje’’.
| 2.016 | 2.015 | |
| Likvidna sredstva | 3.261.907.973 | 2.980.002.248 |
| Potraživanja po osnovu prodaje | 1.859.085.998 | 1.720.071.882 |
| Kraktoročni finansijski plasmani | 482.207.956 | 490.506.214 |
| Gtovoina i gotovinski ekvivalenti | 830.244.747 | 696.263.898 |
| Porez na dodatu vrednost (potraživanja za povraćaj) | 90.369.272 | 73.160.254 |
| Kratkoročne obaveze | 5.287.910.814 | 5.181.687.689 |
| Kraktorčne finansijske obaveze | 1.944.256.952 | 1.974.320.538 |
| Obaveze iz poslovanja | 2.467.996.700 | 2.342.611.584 |
| Ostale kratkoročne obaveze | 690.424.139 | 694.098.498 |
| Obaveze za porez na dodatu vrednost | 64.007.670 | 62.450.192 |
| Obaveze za ostale poreze | 121.225.353 | 108.206.877 |
Privreda je na kraju 2016. raspolagala sa 3,2 hiljade milijardi likvidnih sredstava (26,5 milijardi evra), dok je imala 41,97 milijardi kratkoročnih obaveza. U ovaj pregled nisu ušle dugoročne obaveze, kao i tzv ’’dugoročna rezervisanja’’ (obračunati odlivi po osnovu finansijskih gubitaka, rezervisanja za otpremnine i sl.)
Na prvi pogled, siutacije je jasna, privreda nema likvidnih sredstava. Još jedan podatak je veoma bitan, odnos nerasporedjene dobiti i kumuliranih gubitaka u 2016. i 2015. godini. Nedostajuča kratkoročna likvidna sredstva privrede su oko 1,6 hiljada milijradi ili 1,250 milijardi eura.
Ukupan kumuliran gubitak i dobitak u 2016 i 2015 godini:
| Nerasporedjeni dobitak | 2.479.933.123 | 2.200.812.493 |
| Razlika | 279.120.630 | |
| Kumulirani gubitak | 3.628.428.832 | 3.514.128.307 |
| Razlika | 114.300.525 |
Privreda Srbije je u 2016 godini imala za gotovo milijardu evra veći gubitak nego prethodne godine. Kada se pogleda ukupan iznos blokade računa 100 najvećih kompanija, onda se stiče potpuna slika o finansijskom stanju privrede. Ukupan iznos blokade računa se kreće od 108-120 milijardi dinara ili oko milijardu eura.
Pored ovoga, pažnju valja posvetiti i još jednom bitnom podatku o visini plata u privredi. Potpuno je nezhvalno vaditi ukupan prosek jer se tada dolati do čuvene anegdote o sarmi u proseku (odnosno mesu i kupusu) ali pošto ne postoji drugi način da se ovakvi podaci izlože u kratkoj forimi pribećićemo ovom proseku.
Ukupno isplaćene zarade u privredi u 2016 i 2015 godini:
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 1.063.121.848 | 964.263.853 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 180.730.714 | 163.924.855 |
| Bruto zarade | 882.391.134 | 800.338.998 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 43.378 | 41.197 |
| Broj radnika | 1.036.057 | 990.900 |
| Po radniku | 851.682 | 807.689 |
| Mesečno | 70.974 | 67.307 |
Podaci govore da je u privredi prosečna zarada bila 43,3 hiljade dinara ili gotovo na nivou proseka republike.Ali, imajući vidu analitičnost ovog teksta, pokušaćemo da odslikamo razlike u zaradama u odabranim privrednim granama. Pre svega akcenat je na poljoprivredi, preradjivačkoj industriji, finansijskim institucijama i prirodnim monopolima.
Preradjivačka industrija
| Preradjivačka industrija | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 290.485.014 | 277.186.364 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 49.382.452 | 47.121.682 |
| Bruto zarade | 241.102.562 | 230.064.682 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 38.609 | 39.493 |
| Broj radnika | 319.150 | 305.488 |
| Po radniku | 755.452 | 753.105 |
| Mesečno | 62.954 | 62.759 |
U preradivačkoj industriji Srbije koja u ukupnom broju radnika učestvuje sa oko 1/3, prosečna zarada je 38,6 hiljada dinara mesečno. Pored preradjivačke industrije, poljoprivreda, šumarstvo i vodoprivreda imaju još manje zarade (36,1 hiljade dinara), što je gotovo 2,5-3 puta manje od delatnosti prirodnih ili finansijskih monopola.
Poljoprivreda, šumarstvo i vodoprivreda
| Poljoprivreda, šumarstvo, vodoprivreda | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 27.312.729 | 27.312.729 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 4.370.037 | 4.370.037 |
| Bruto zarade | 22.942.692 | 22.942.692 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 36.345 | 33.777 |
| Broj radnika | 32.178 | 34.872 |
| Po radniku | 712.993 | 657.912 |
| Mesečno | 59.416 | 54.826 |
U ovom sektoru prosečna zarada je tek nešto preko 36 hiljada dinara
Snabdevanje elekričnom energijom, gasom i parom
| Snabdevanje električnom energijom, gasom i parom | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 78.461.944 | 45.362.443 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 13.338.530 | 7.711.615 |
| Bruto zarade | 65.123.414 | 37.650.828 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 77.610 | 65.801 |
| Broj radnika | 42.217 | 38.678 |
| Po radniku | 1.542.587 | 973.443 |
| Mesečno | 128.549 | 81.120 |
Kao prirodni ili bolje reći državni monopol ovaj sektori ima prosečnu zaradu oko 77000 dinara neto.
Finansijske usluge i usluge osiguranja
| Finansijske usluge i usluge osigiranja | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 4.244.060 | 4.271.124 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 594.168 | 597.957 |
| Bruto zarade | 3.649.892 | 3.673.167 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 51.750 | 54.254 |
| Broj radnika | 3.576 | 3.429 |
| Po radniku | 1.020.663 | 1.071.206 |
| Mesečno | 85.055 | 89.267 |
I ovaj sektor ima značajno veću nadprosečnu zaradu do gotovo 52 hilade dinara.
Restorani i hoteli:
Restorani i hoteli:
| Restorani i hoteli | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 15.676.865 | 14.340.539 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 1.881.224 | 1.720.865 |
| Bruto zarade | 13.795.641 | 12.619.674 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 29.221 | 29.421 |
| Broj radnika | 24.375 | 22.140 |
| Po radniku | 565.975 | 569.994 |
| Mesečno | 47.165 | 47.500 |
Restorani i hoteli, pored toga sto zaposlajvaju 2,4% radnika privrede imaju zaradu tek nešto višu od 29 hiljada dinara
Trgovina na veliko i malo
| Trgovina na veliko i malo | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 180.367.055 | 164.718.089 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 27.055.058 | 24.707.713 |
| Bruto zarade | 153.311.997 | 140.010.376 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 38.250 | 36.526 |
| Broj radnika | 204.908 | 196.255 |
| Po radniku | 748.199 | 713.410 |
| Mesečno | 62.350 | 59.451 |
Ovaj sektor pored preradjivačke industrije zapošljava više od 200 hiljada radnika sa prosečnom zaradom znatno iznad proseka republike
Gradjevinarstvo
| Gradjevinarstvo | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 67.235.285 | 71.324.353 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 8.068.234 | 8.558.922 |
| Bruto zarade | 59.167.051 | 62.765.431 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 45.006 | 45.874 |
| Broj radnika | 66.890 | 66.600 |
| Po radniku | 884.543 | 942.424 |
| Mesečno | 73.712 | 78.535 |
| Saobraćaj i skladišta | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 104.133.470 | 89.189.402 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 10.413.347 | 8.918.940 |
| Bruto zarade | 93.720.123 | 80.270.462 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 49.123 | 42.947 |
| Broj radnika | 96.854 | 95.220 |
| Po radniku | 967.643 | 843.000 |
| Mesečno | 80.637 | 70.250 |
Ovi sektori imaju zarade na nivou proseka države.
OVAKO NAS VIDI MEĐUNARODNA STATISIKA:
| Zdravstvene usluge | ||
| Isplaćene bruto zarade i naknade | 1.413.470 | 1.465.811 |
| Naknade (troškovi prevoza, autorskih honorana i sl (dugovni saldo konta 529) | 42.404 | 43.974 |
| Bruto zarade | 1.371.066 | 1.421.837 |
| Neto zarade (zvaničan obračun) Mesečno | 29.350 | 28.379 |
| Broj radnika | 2.312 | 2.590 |
| Po radniku | 593.022 | 548.972 |
| Mesečno | 49.418 | 45.748 |
I ovaj sektor ima značajno veću nadprosečnu zaradu do gotovo 52 hilade dinara.