Tužna slika sela u Srbiji

Sa sve manjim brojem sela smanjuje se i broj žitelja u njima:

ISTRAŽIVANјE:Branislav GULAN, član Akademijskog odbora za selo SANU

Rezultati popisa stanovništva Srbije:

• 2.487,886 domaćinstava;
• 7.163.034 stanovnika;
• Van gradskih sredina živi 2.914.990 stanovnika (40,5 odsto);

• U Srbiji svake godine više umre nego što se rodi oko 40.000 stanovnika. Od toga je u Vojvodini 12.000! Dakle, nestane po jedna varoš;
• U 2017. godini rođeno je samo 64.763 bebe. To je manje nego za vreme Prvog svetskog rata. Umrlo je više od 102.000!
• Ako se tako nastavi Srbija već 2225. godine neće imati svojih žitelјa;
• Na njenom području živeće neki drugi narodi! Za čoveka je to dug period, ali za istoriju nije!

Stanje u naselјima-selima:

• Od 4.709 naselјa, odnosno sela, 1.200 je u fazi nestajanja;

• U 1.034 naselјa je manje od po 100 žitelјa;
• U 550  ima manje od po 50 stanovnika;
• U 86 odsto naselјa opada broj stanovnika;
• U Srbiji  čak 73 odsto sela  nema dom kulture ni biblioteku;
• U Srbiji je danas oko 50 praznih naselјa, dok 100 njih ima manje od po deset stanovnika;
• U naselјima se nalazi 50.000 praznih kuća, a na još 150.000 piše da trenutno niko u njima ne živi;
• Poštu nema 2.000 sela;
• Čak 173 osnovne škole 2015. godine imale su po jednog đaka;
• Čak 500 sela nema asfaltni put ni vezu sa svetom;
• U 400 sela nema ni prodavnice! Žitelјi moraju na put da kupe hranu;
• U 2.760 sela nema vrtića;
• U 230 sela nema osnovne škole;
• Srpsko selo karakteriše i nešto starije stanovništvo (43,6 godina) nego što je ono u gradu (41,3);
• U dve trećine sela nema ambulante;
• Danas u Srbiji ima više od 200 sela bez ijednog stanovnika mlađeg od 20 godina, a više od polovine stanovništva u zemlјi živi na selu;
• U Srbiji ima oko 628.000 gazdinstava (stočarstvom se bavi 330.000 njih);
• Republika Srbija raspolaže sa 5.097.000 hektara polјoprivredne površine ili 0,59 hektara po stanovniku. Od toga 4.224.000 hektara su obradive površine ili 0,47 hektara po stanovniku. U okviru polјoprivrednih gazdinstava, prema popisu polјoprivrede iz 2012. godine, obrađuje se, odnosno u upotrebi je 3.355.859 hektara zemlјišta. To znači da značajan deo poseda, od oko 860.000 hektara ostaje neobrađeno!

• Prosečna veličina poseda iznosi 4,5 hektara;

• Učešće stočarstva u ukupnoj agrarnoj proizvodnji je oko 30 odsto (u svetu je to više od 60 odsto) čemu teži Srbija;
• Dug koji polјoprivrednici imaju prema državi na osnovu neplaćenih penzijskih doprinosa pred kraj prošle godine dostigao je gotovo 100 milijardi dinara. Ministar polјoprivrede nedavno je izjavio da bi poreska uprava formalno i pravno već mogla da krene u naplatu i oduzima kuće i njive dužnicima. Mali polјoprivrednici trenutno se nalaze u bezizlaznoj situaciji, a najveći problem je neodgovarajući odnos države prema njima;
• U selima nema ko da radi, u gradovima nema šta da se radi;
• Od 1950. do 2000. godine iz sela u gradove je prešlo osam miliona stanovnika (podaci za SFRJ);
  • Naime, Republički zavod za statistiku Srbije objavio je da je broj živorođenih u Republici Srbiji u 2016. godini iznosio 64.734, dok je broj umrlih 100.834 lica. Negativan prirodni priraštaj je 36.100. U periodu od 2006. do 2016. godine broj stanovnika u Republici Srbiji je samo po osnovu prirodnog priraštaja smanjen za oko 385.000. Stopa prirodnog priraštaja u Srbiji iznosi -5,1 promila (smanjenje za 0,2 promila u odnosu na vrednost iz 2015). Od ukupnog broja opština (169), stopa prirodnog priraštaja u 2016. godini pozitivna je u samo pet opština – Sjenica, Novi Sad, Preševo, Novi Pazar i Tutin.
  • Od 1950. Do 2000. godine na prostorima nekadašnje SFRJ iz sela u grad se preselilo oko osam miliona ljudi. U razvijenim zemlјama za takav proces je trebalo 90 – 120 godina;

• U Srbiji se uzgaja 893.000 goveda, 3,1 miliona svinja, 1,783 miliona ovaca, oko 250.000 koza, 26,6 miliona živine i postoji 673.651 pčelinje društvo;
• Popisom je utvrđeno da gazdinstva u Srbiji poseduju 408.734 traktora i oko 25.000 kombajna. Sva ta mehanizacija u proseku je stara oko dve i po decenije!
• Vodni režim je takođe povolјan, ali nedovolјno iskorišćen. Kanal Dunav-Tisa – Dunav (sa 960 kilometara kanalske mreže) najveći je i jedinstven hidrosistem u svetu. Veoma malo se koristi,a u njegovu izgradnju je utrošeno blizu milijardu dolara!
• Od ukupno obradivih površina, navodnjava se oko tri odsto ili blizu 100.000 hektara! Istovremeno u svetu se navodnjava 17 odsto površina!
• Poslednjih godina i poplave ugrožavaju sela. Što se tiče agrara osigurava se samo osam odsto površina i imanja!
• Penzioni fond uplaćuje 155.720 polјoprivrednika (u Srbiji 114.564, Vojvodini 41.137, i u Kosvoskoj Mitrovici njih 19). Na početku 2000. godine u fond je novac uplaćivalo njih 500.000!
• Prosečna penzija je 10.800 dinara (manje od 100 evra). Svega 68 zemlјoradnika u Srbiji prima mesečno 62.380 dinara;

Postavlјa se pitanje šta nas očekuje u budućnosti? Na osnovu agroekonomskih i ruralno sociolških istraživanja i predviđanja međunarodnih institucija, evropsku polјoprivredu u narednom periodu očekuju: promene u veličini i broju farmi, zemlјišne reforme bazirane na ukrupnjavanju poseda i pobolјšanju kvalitta zemlјišta, veće korišćenje biološke, informatičke i komunikacione tehnologije, povećanje multifunkcionalnosti, ravnomerniji regionalni razvoj i redistribucija novca, podizanje kontrole kvaliteta i standarda prehrambene bezbednosti…

Naselјa sa manje od 100 stanovnika

• 1948 – 1961                                        oko 80
• 1971.                                                         140
• 1981 .                                                        280
• 1991.                                                         487
• 2002.                                                         713
• 2011.                                                         986

Izgublјena bitka za sela!

Od 1991. do 2012. godine Vojvodina je izgubila 110.000 stanovnika, Šumadija i zapadna Srbija 180.000, a  južna i istična Srbija više od 200.000 lkjudi! Crna Trava, Majdanpek, Negotin, Rekovac i –Varvarin su najdrastičnije osetili pad nataliteta i izgubili najveći procenat stanovništva. Osim tri najveća grada (Beograd, Novi Sad i Niš) sa sanovništvom ne kubure mesta sa bošnjačkim stanovništvom, poput Novog Pazara, Tutina i Sjenice, ka oi opštine sa albanskim živlјem na jugu Srbije. Dakle, broj stanovnika je otišao u nepovrat. Sad možemo samo da se bavimo time da se stanovništv ne grupiše u tri tačke, već da bude ravnomerno raspoređeno. Da bi se nešto značajnije promenilo potrebno je da prođe 20 pa i 30 godina! Sve ovo govori da smo odavno izgubili bitku za sela. Sad presotaje borba da se sačuvaju varošice koje nestaju.

 

Prevaga broja umrlih nad rodjenima daleko je veći krivac za pusta sela, nego same migracije. Smanjenje broja stanovnika u selima, pokazuju poredjenja pdoataka sa dva popisa. Dramatično se ubrzava smanjivanje u malim sredinama. Brzina kojom se smanjuje broj stanovnika Srbije utrostručena  je u odnosu na vreme od 1991. Do 2002. godine, udeo stanovnika tri najveća grada značajno raste. Broj stanovnika u gradovima za deset godina povećao se za 70.000, a u selima smanjio za više od 310.000. Svake godine oko 250.000 lјudi promeni adresu – iz jednog u drugo mesto, po pravilu iz manjeg u veće.

 

Popis iz 2002. godine potvrdio je pad broja stanovnika najviše u opštinama koje su već imale staro stanovništvo, i to uglavnom na istoku Srbije. Poslednji popis pokazao je da se broj praznih kuća drastično povećava u opštinama itoka i jugoistoka Srbije, kao i Banata. Beograd je decenijama unazad glavna destinacija za migrante iz Srbije. U poslednje vreme najveću ekspanziju ima Novi Sad. A, više ni Niš nije zanimlјiv, već tek održava broj stanovnika. Novi Sad se mnogo više doživlajva kao regionalni centar, dobio je na značaju i povećao broj stanovnika. Ako želimo ravnomerniju naselјenost i da ne ostane pola Srbije prazno, država mora da primeni dugoročne mere. Tu je bitna uloga reginalnog razvoja. Do neavnio odnos razvijenih inerazvijenih bio je 1:22! Bilo bi dobro i da se privuku i vrate lјudi koji su otišli u inostranstvo. Ali, kada je država siromašna za to nema šanse!

Stanovništvo u gradovima i opštinama

Stanovništvo u gradovima i opštinama

1991.                              2006.                                    2012

Beograd          1.552.723                    1.602.861                           1.664.218

Novi Sad           268.198                       314.192                               343.648

Sombor               97.274                         92.887                                 85.127

Priboj                 32.753                         29.070                                  26.770

Rekovac             16.075                         12.388                                  10.792

Majdanpek         26.010                         21.691                                  18.454

Crna Trava           3.949                           2.041                                   1.608

Knjaževac          43.300                         34.345                                  31.042

Podaci RZS – 2013